بررسی انتقال رسوب رودخانه تجن در اثر سیلاب

انتقال رسوب یک پدیده پیچیده است. اغلب فرمول ها، نتایج متفاوتی را نسبت به داده های اندازه گیری شده ارائه می کنند. لذا به منظور انتخاب معادله مناسب لازم است نتایج حاصل از مدل های عددی با نتایج آزمایشگاهی و اندازه گیری شده مقایسه گردند. برای بررسی انتقال رسوب و انتخاب تابع مناسب حمل رسوب در رودخانه تجن که از ارتفاعات جنوب شهرستان ساری سرچشمه می گیرد، از مدل gstars4 استفاده شده است. این نرم افزار یک مدل یک بعدی می باشد که به کمک مفهوم لوله های جریان، شبه دو بعدی عمل می کند. برای مطالعه، محدوده 17/3 کیلومتری بین دو ایستگاه هیدرومتری سلیمان تنگه و ریگ چشمه انتخاب گردید که در پایین دست سد شهید رجایی واقع شده است. دو شاخه فرعی ورند و واستان نیز از نقاط میانی وارد محدوده مطالعاتی می شوند. نتایج 16 سال (1375 تا 1391) مدل سازی هیدرولیک جریان و رسوب نشان داد که توابع دوبویز (1879) با میانگین مطلق خطای 70/82 و میانگین نسبت ناجوری 0/95 و مییر-پیتر و مولر (1948) با جذر میانگین مربعات خطای 94/94 بهترین پیش بینی رسوب خروجی از محدوده مطالعاتی را ارائه می کنند. ولی پیش بینی درستی از رقوم بستر رودخانه نمی توانند ارائه دهند. تابع انگلوند و هانسن (1972) بهترین پیش بینی رقوم بستر را انجام می دهد. با بررسی فصلی روابط دیده شد که توابع مختلف در فصول مختلف نتایج متفاوتی را ارائه می کنند. در فصل پاییز تابع یانگ (1979، 1984)، در فصول زمستان و بهار تابع دوبویز (1879) و در فصل تابستان تابع لارسن (1958) بهترین روش ها شناخته شده اند. این نرم افزار قادر است برای شبیه سازی شبه دوبعدی حداکثر از پنج لوله جریان استفاده کند. ولی نمی توان یک تعداد مشخص از لوله های جریان را برای تمام روابط انتقال رسوب مناسب دانست. برای چهار تابع منتخب، توابع لارسن (1958) و انگلوند و هانسن (1972) با سه لوله جریان، تابع یانگ (1973، 1984) با چهار لوله جریان و تابع دوبویز (1879) با یک لوله جریان مناسب ترین بوده است.